Gazze yeni Srebrenitsa

Suçların işlendiği bağlamlar farklı, çatışmaların farklı tarihî ve temel nedenleri var lakin bilhassa hem Bosna’da hem de Gazze’de işlenen savaş kabahatleri ve insanlığa karşı hata ögeleri kelam konusu olduğunda birçok ortak öge bulunmakta. Bu, “düşman savaşçıları” desteklediği düşünülen nüfusu terörize etmek hedefiyle kentsel alanlar yaşayan sivillerin yaygın ve sistematik biçimde maksat alınmasıdır. Gazze’de de durum açıkça bu türlü ve Saraybosna’nın Bosnalı Sırp güçler tarafından kuşatılması sırasında da bu durum yaşanmıştır. Ayrıyeten, İsrail’in hareketlerini ve siyasi ve askeri başkanlarının beyan ettiği niyetleri, 1995 yılında Srebrenitsa’da Bosnalı Müslümanlara karşı işlenenlerin soykırım olduğuna dair Memleketler arası Adalet Divanı ve Eski Yugoslavya Memleketler arası Mahkemesi’nin davalardaki bulgularıyla karşılaştırırsak, İsrail’in Gazze’de soykırım cürmü işlediğine dair açık kanıtlar bulunuyor.

Soykırım hatasının kanıtlanabilmesi için, makul bir toprak modülünde, belli bir kümesi kısmen yahut büsbütün yok etme kastıyla işlenen hataların (cinayet, bedensel ziyan verme, dayanılmaz hayat şartları, çocukları maksat alma dahil) bulunması gerekir. Bu, her erkeği, bayanı ve çocuğu öldürmeniz gerektiği manasına gelmez; kabahatleri, hedeflenen bölgedeki bu kümesi kısmen yahut büsbütün yok etme niyetiyle işlediğiniz manasına gelir. Milletlerarası mahkemeler Srebrenitsa’daki durumun bu olduğuna karar verdi ve İsrail başkanlarının Gazze’yi yok etmedeki kabahatleri ve niyetleri hakkında çok az kuşku olduğunu düşünüyorum. İsrailli çağdaş soykırım uzmanı Raz Segal’in de ortalarında bulunduğu çok sayıda milletlerarası soykırım uzmanı, İsrail’in Gazze’deki hatalarının soykırım manasına geldiğini ileri sürdü. Lakin İsrail’in askeri ve siyasi liderliğinin Bosnalı Sırp liderliği üzere sorumlu tutulup tutulmayacağı farklı bir sorudur.

Hepimiz, İkinci Dünya Savaşı’nın dehşetinden sonra inşa edilen ve Bosna’daki kabahatlerin milletlerarası mahkemelerde soruşturulmasına ve yargılanmasına imkan sağlayan milletlerarası hukuk ve haklar çerçevesinin çöktüğü, dehşetli bir yeni periyotla karşı karşıyayız. Filistinli sivillere karşı işlenen hataların failleri adalet önüne çıkarılmadığı takdirde, geçmişte bu cephede ilerlemenin lokomotifi olan memleketler arası toplumun, yani öncelikle Batılı ülkelerin bu çerçeveden vazgeçtiğinin sinyali verilecek. Trajik bir biçimde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Fransa, Almanya ve başka güçlü Batılı devletler üzere ülkelerdeki siyaset ve medya söylemi, durumun nitekim de bu türlü olduğunu ve İsrail ve Batı için bir dizi kural ve geri kalanlar için diğer bir kural dizisi olduğunu gösteriyor.

Batı yalnızca Bosna’da değil her yerde gençliği kaybediyor. Genç jenerasyonlar, bir ülkenin savunma yahut terörle uğraş hakkı üzere yanlış bir anlayışla bayan ve çocukların öldürülmesini yasallaştırmaya ikna edilemez. Direkt, emniyetli kaynaklardan bilgi alma ve çoklukla büyük haber kaynakları tarafından güçlendirilen propagandanın doğruluğunu denetim etme konusunda çok yeteneklidirler. Ve büyüdükleri için gayret göstermeyi öğrettikleri pahalara, kelamda Batı kıymetlerine, herkes için insan haklarına, eşitliğe, söz özgürlüğüne ve hesap verebilirliğe ihanete şahit olduklarında tiksiniyorlar. Batı’nın dünya çapında, kimi hayatların başkalarından çok daha az değerli olduğu ve gerçek vakitli olarak şahit oldukları ikili standartları kabul edemeyen kuşaklar boyunca gençleri kaybettiğini düşünüyorum.

Avrupa’daki birçok sağcı siyasetçi ve parti, İsrail’in davasını benimsiyor zira bu, kıtadaki görünür azınlığın, yani Müslümanların ortadan kaldırılmasını açıkça savunmalarına imkan tanıyor. Avrupa’da İslamofobi büsbütün olağanlaştı ve çok sağ, Müslümanlara yönelik nefret telaffuzlarının ana akım haline geldiğini görüyor. Bu onların daha az Yahudi düşmanı oldukları manasına gelmiyor, yalnızca oportünist oldukları manasına geliyor. Marie le Pen’in yıllardır açıkça savunduğu Yahudi aykırılığını apansız terk ettiğine aklı başında kim inanabilir? Fakat artık o, Filistin zıddı davayı hararetle kucaklayan çeşitli renklerden Fransız İslamofobiklerinin sevgilisi. Ne yazık ki bu tek başına bir örnek değil, Avrupa’da giderek artan bir olgu.

Bosna’nın kuzeybatısındaki, 1992 yılında binlerce Boşnak ve Bosnalı Hırvat’ın tutulduğu Omarska, Keraterm ve Trnopolje toplama kamplarıyla ünlü Prijedor kasabasından geliyorum. Bu kamplarda yahut meskenlerinde 3000’den fazla kişi Bosnalı Sırp güçleri tarafından öldürüldü. milletlerarası mahkemeler tarafından bu bölgedeki Sırp olmayan nüfusun yok edilmesine yönelik bir kampanya olarak değerlendirildi. Ailemin birden fazla bu kamplarda tutuldu ve azap gördü, bir kısmı ve yakın arkadaşlarım öldürüldü. Hepimiz Prijedor’dan kovulduk ve konutlarımıza dönmemiz neredeyse on yılımızı aldı.

1992-1995’te yaşanan Bosna soykırımı sırasında Birleşmiş Milletlerin (BM) “güvenli bölge” ilan ettiği Srebrenitsa’nın 11 Temmuz 1995’te Sırp kumandan Ratko Mladic’e bağlı Sırp birliklerince işgal edilmesinin akabinde yalnızca birkaç gün içinde en az 8 bin 372 Boşnak zalimce katledildi. Sırp kumandan Mladic, Hollanda’nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya Milletlerarası Ceza Mahkemesinde (ICTY) görülen davada, ortalarında soykırımın da bulunduğu birçok hatadan müebbet mahpusa mahkum edilirken, 8 Haziran 2021’deki temyiz duruşmasında müebbet mahpus cezası onandı. Savaş devrinde Bosnalı Sırpların önderi olan Radovan Karadzic de Sebrenitsa soykırımı dahil birçok hatadan evvel 40 yıl, akabinde temyiz davasında müebbet mahpusa mahkum oldu. Eski Sırp yetkililer Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara da ICTY’de görülen Srebrenitsa davalarında müebbet mahpusa mahkum edildi. Lahey’deki Milletlerarası Adalet Divanı, 2007’de aldığı kararda, ICTY’den gelen ispatlar doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları “soykırım” olarak nitelendirdi. Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp’a toplam 699 yıl mahpus cezası verildi. Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ise Srebrenitsa’daki soykırımla suçlanmış lakin yargılanması sürerken cezaevinde öldü.

Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, İsrail’in Gazze’ye yönelik ataklarının soruşturulması için Milletlerarası Ceza Mahkemesine (UCM) başvurduklarını bildirdi. Filistin probleminde tahlilin iki devletli bir yapıdan geçtiğine inandıklarını belirten Ramaphosa, “Artık bir toplama kampına dönüşen Gazze’de şu anda bir soykırım yaşanıyor. Güney Afrika olarak, bilhassa hastanelere karşı gerçekleştirilen operasyonlara karşı tutumumuzu çok açık bir halde tabir ettik” diye konuştu.