Anasayfa / Otomobil / Otonom Araçlar İçin Hazırlıklar Başladı: Birinci Yasal Düzenleme Resmen Yayımlandı

2019 Model Otomobiller | Yeni Model Otomobiller 2019 Model Arabalar
Otomobil
Otonom Araçlar İçin Hazırlıklar Başladı: Birinci Yasal Düzenleme Resmen Yayımlandı

43 kez okunmuştur Yayınlanma Tarihi: 3 Aralık 2024 00:00 43 3 Aralık 2024

Otonom Araçlar İçin Hazırlıklar Başladı: Birinci Yasal Düzenleme Resmen Yayımlandı

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Otonom araçlar yavaş yavaş artmaya başlamışken ülkemizden bu hususta bir atılımın ne vakit geleceği merak ediliyordu. Bugün Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan otonom araçlar hakkında bir Resmî Gazete’de bir yönetmelik yayımlandı. “Tam Otonom Araçların Otonom Sürüş Sistemine Ait Motorlu Araçların Tip Onayı Hakkında Yönetmelik” ismini alan düzenleme, bu usul özelliklere sahip araçlar hakkında yasal bir altyapı belirliyor.

Avrupa Birliği düzenlemelerini temel alan yeni düzenleme, otonom araçların gereklilikleri, test prosedürleri ve onay süreçlerini içeriyor. M ve N kategorisindeki araçların otonom sürüş sistemleri yönetmelik kapsamına alınırken Türkiye’ye gelen bu araçların kriterlere uyduklarını göstermeleri için tip onayı alması gerekecek.

Yönetmelikte neler var?

Daha evvel ülkemizde otonom araçlarla ilgili yasal bir düzenleme yoktu. Bugünkü yönetmelik de bu durumu değiştirmiş oldu ve ülkemizde sunulacak araçlar için özel gereklilikler getirdi. Düzenlemede, üç ana kategoride ele alındı.

Bunlardan birincisi insan ve mal nakliyeciliği için tasarlanmış ve imal edilmiş otonom araçlar, ikincisi sabit güzergahta yolcu ve mal nakliyatı için imal edilmiş tam otonom araçlar ve sonuncusu ise belirli otoparklarda otonom park sistemiyle park edilebilen araçlar.

Aşağıya Resmî Gazete’de yayımlanan düzenlemenin tamamını ekledik. Oradan araçlar için belirlenen kriterler de dahil tüm ayrıntılara ulaşabilirsiniz. Üreticiler, onay almak için kriterleri sağlayıp müracaat yapacaklar. Şayet AB standartlarına uygun testler sonucunda her şey karşılanırsa da onay alabilecekler.

Otonom araçlar hakkında yayımlanan yönetmeliğin tamamı

Amaç ve kapsam

MADDE 1– (1) Bu Yönetmeliğin emeli; M ve N kategorisindeki motorlu araçların otonom sürüş sistemi (ADS) ile donatılmasına ve bu sistemlere ait tip onayı için özel test prosedürleri ve teknik gerekliliklere ait kararları ve bunların uygulanmasına ilişkin tarz ve temelleri belirlemektir.

(2) Bu Yönetmelik, aşağıdaki kullanım durumlarındaki M ve N kategorisi tam otonom araçların otonom sürüş sistemlerine ait tip onayını kapsar:

a) Çift modlu araçlar da dahil olmak üzere belirlenmiş alanda insan yahut mal nakliyeciliği için tasarlanmış ve imal edilmiş tam otonom araçlar.

b) Sabit güzergâhlı: Çift modlu araçlar da dahil olmak üzere sabit bir yolculuk/sefer çıkış ve varış noktalarına sahip evvelden belirlenmiş bir güzergahta yolcu yahut mal nakliyeciliği için tasarlanmış ve imal edilmiş tam otonom araçlar.

c) Otonom park sistemi: Makul otopark tesislerinde araç park etme uygulamaları için tam otonom sürüş moduna sahip çift modlu araçlar. Sistem, dinamik sürüş misyonunu gerçekleştirmek için otopark tesisinin dış altyapısını (Konum belirleme işaretleri, algılama sensörleri ve benzeri) kullanabilir yahut kullanmayabilir.

(3) İmalatçı, bu Yönetmeliğin kaidelerini sağlaması kaydıyla, 19/4/2020 tarihli ve 31104 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunların Aksam, Sistem ve Farklı Teknik Ünitelerinin Tip Onayı ve Piyasa Nezareti ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik (AB/2018/858)’in 1 inci hususunun altıncı fıkrasında tanımlanan araçların otonom sürüş sistemleri için bu Yönetmelik kapsamında münferit yahut tip onayına başvurabilir.

Dayanak

MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik; 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 29 uncu unsuru, 5/3/2020 tarihli ve 7223 sayılı Eser Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanununun 4 üncü unsuru ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 388 inci hususuna dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 3- (1) Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunların Aksam, Sistem ve Farklı Teknik Ünitelerinin Tip Onayı ve Piyasa Nezareti ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik (AB/2018/858) ve 14/5/2020 tarihli ve 31127 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunlar İçin Tasarlanan Aksam, Sistem ve Farklı Teknik Ünitelerin Genel Güvenliği ve Korunmasız Karayolu Kullanıcılarının ve Yolcuların Korunması ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (AB/2019/2144)’nde yer alan tariflere ek olarak bu Yönetmelikte geçen;

a) AB: Avrupa Birliğini,

b) Acil durum çalışma: İnsan sıhhati üzerindeki olumsuz tesirleri ve mal hasarını önlemek için anında müdahaleyi gerektiren bir olay sonucu tetiklenen ADS çalışmasını,

c) ADS açısından araç tipi: Aşağıdaki üzere temel özellikler açısından farklılık göstermeyen tam otonom araçları;

1) ADS performanslarını büyük oranda etkileyen araç özellikleri,

2) ADS’nin sistem özellikleri ve tasarımı,

ç) ADS hizmet ömrü: ADS sisteminin bir araçta kullanılacağı süreyi,

d) ADS işlevi: Bir DDT’nin muhakkak bir kısmını yapmak üzere dizaynlanmış ADS yazılım ve donanımının bir uygulamasını,

e) ADS özelliği: Bir ODD dahilinde makul bir kullanım için dizaynlanmış ADS yazılım ve donanımının bir uygulamasını,

f) ADS hayat döngüsü: Tasarım, geliştirme, imalat, alanda kullanım, servis ve hizmetten çıkarma kademelerini kapsayan süreyi,

g) Araç içi operatör: ADS güvenlik konsepti için uygulanabilir olduğu hallerde, aşağıdaki süreçlerde bulunabilecek tam otonom araç içinde bulunan bir kişiyi (Aşağıdaki durumlarda, araç içi operatör, tam otonom aracı sürmeyecek ve ADS DDT’yi yerine getirmeye devam edecektir.),

1) ADS’yi başlatmak, tekrar başlatmak, durdurmak,

2) ADS’ye bir MRM başlatma komutu vermek,

3) Araç hareketsiz haldeyken ADS’nin önerdiği manevrayı onaylamak,

4) Bir MRM sonrasında, tam otonom araç hareketsiz haldeyken, ADS’ye 6 km/sa ile hudutlu yavaş bir hızda bir manevrayı inançlı formda gerçekleştirme ve aracı yakındaki inançlı bir yere götürme komutu vermek,

5) Kullanıcılar için bir seyahat planı yahut durak noktaları seçmek yahut bunları değiştirmek,

6) Belirlenmiş uygun durumlarda tam otonom araçtaki yolculara yardım sunmak,

ğ) Arıza: ADS’nin bir aksamı yahut sisteminin bir kusur sonucu onlardan beklenen davranışı yerine getirmeye son vermesini,

h) Arızalı davranış: ADS’nin bir aksamı yahut sisteminin tasarım maksadına karşıt bir halde davranması yahut arızalanmasını,

ı) Arıza senaryoları: ADS ve/veya araç bileşenlerinin arızalanmasıyla ilgili, taban güvenlik düzeyinin korunup korunmamasına bağlı olarak ADS’nin olağan yahut acil durum çalışmasına yol açabilecek senaryoları,

i) Taban risk durumu (MRC): Bir aracın, kaza riskini azaltacak halde stabil olarak durdurulmuş halini,

j) Bakanlık: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını,

k) Çarpışmaya kalan mühlet (TTC): İlgili araçlar, nesneler/kişiler ortasında, suratlarını değiştirmemeleri halinde meydana gelecek, güzergahları dikkate alınarak hesaplanan, bir çarpışmaya kalan süreyi (Aksi belirtilmediği sürece, sabit süratli salt boylamasına durumlarda, TTC, husus araç ile öteki araç/nesne/kişiler ortasındaki boylamasına uzaklığın (konu aracın seyahat yönünde), husus aracın öbür araç/nesne/kişiye nazaran boylamasına bağıl sürate bölünmek suretiyle hesaplanır. Aksi belirtilmediği sürece, sabit süratli salt çapraz geçiş durumlarında, TTC, husus araç ile öbür araç/nesne/kişinin yanal hareket sınırı ortasındaki boylamasına uzaklığın, mevzu aracın boylamasına suratına bölünmek suretiyle hesaplanır.),

l) Çift modlu araçlar: Aşağıdakiler için dizaynlanmış ve imal edilmiş bir şoför koltuğuna sahip tam otonom araçları (Çift modlu araçlarda, manuel sürüş modundan tam otonom moda geçiş yahut tam otonom moddan manuel moda geçiş, yalnızca araç büsbütün hareketsiz haldeyken gerçekleştirilebilir.),

1) Bir şoför tarafından manuel sürüş modunda aracın sürülmesi ve,

2) Şoförsüz olarak tam otonom sürüş modunda ADS tarafından aracın sürülmesi,

m) DDT’nin operasyonel işlevleri: Aracı şeritte tutmak için dümenleme girdileri yahut birdenbire oluşan bir tehlikeden kaçınmak için frenleme üzere vazifeleri de kapsayan, milisaniye ile ölçülen sabit bir vakit diliminde uygulanan işlevleri,

n) DDT’nin taktiksel fonksiyonları: Şerit seçimi, kritik aralık kabul ve sollama üzere misyonları de kapsayan, saniye ile ölçülen sabit bir vakit diliminde uygulanan işlevleri,

o) Dinamik sürüş misyonu (DDT): Aşağıda belirtilen alt misyonlar de dahil, lakin sefer planlama, varış ve uğrak yerleri seçimi üzere stratejik işlevler hariç olmak üzere, aracı yönetmek için gerekli gerçek vakitli tüm operasyonel işlevler ve taktiksel işlevleri,

1) Dümenleme vasıtasıyla aracın yanal hareketinin denetimi (operasyonel),

2) Hızlanma ve yavaşlama vasıtasıyla aracın uzunluğuna hareketinin denetimi (operasyonel),

3) Obje ve olay tespit, algılama, sınıflandırma ve cevap hazırlama vasıtasıyla sürüş ortamının takibi (operasyonel ve taktiksel),

4) Obje ve olay karşılığının uygulanması (operasyonel ve taktiksel),

5) Hareket planlama (taktiksel),

6) Işık, korna, sinyal lambaları, işaretler vasıtasıyla görünürlüğü arttırma (taktiksel),

ö) İşlevsel güvenlik: Arızalı davranıştan kaynaklanan tehlikelerin meydana gelmesi durumunda makul olmayan risklerin mevcut olmamasını,

p) Kusur: Bir arızaya yol açabilecek donanım yahut yazılımla ilgili olağandışı bir durumu,

r) Komite: Avrupa Kurulunu,

s) Denetim stratejisi: Belli bir ortam ve/veya çalışma şartları (Yol yüzeyinin durumu, öbür yol kullanıcıları, olumsuz hava şartları, ani çarpışma riskleri, arızalar, ODD sonlarına ulaşılması ve benzeri) karşısında ADS’nin inançlı çalışmasını sağlamak için uygulanan bir stratejiyi [Geçici performans kısıtlamaları (Azami sürüş suratının azaltılması ve benzeri) MRM hareketleri, çarpışma kaçınma yahut azaltma, uzaktan müdahale ve gibisi üzere stratejileri kapsayabilir.],

ş) Kritik senaryolar: ADS’nin acil durum çalışmasını tetikleyen trafik şartlarının yanı sıra çevresel şartlar (Şiddetli yağış, yetersiz güneş ışığı, çok kamera parlaklık seviyesi), insan faktörleri, bağlanabilirlik ve bağlantı sıkıntıları dahil sayılanlarla sonlu olmayan hudut durumları (Meydana gelme mümkünlüğü son derece düşük beklenmedik koşullar) ve operasyonel yetersizliklerle ilgili senaryoları,

t) Makul olmayan risk: Operasyonel tasarım alanı dahilinde gibisi nakliyat hizmetleri ve durumlarında yolcular ve öbür yol kullanıcıları üzerindeki genel risk düzeyinin manuel sürülen araçlara nazaran daha yüksek olmasını,

u) Obje, olay tespiti ve karşılık (OEDR): Sürüş ortamının izlenmesi ve uygun bir karşılığın uygulanmasını kapsayan, dinamik sürüş vazifesinin bir alt misyonu; olay ve objelerin tespiti, tanınması ve sınıflandırılması ile gerektiğinde cevapların hazırlanması ve uygulanmasını kapsamasını,

ü) Nominal trafik senaryoları: ADS’nin, ODD dahilinde çalışırken karşılaşabileceği evvelden öngörülebilen durumları (Bu durumların, ADS’nin öteki trafik iştirakçileriyle kritik olmayan etkileşimlerini temsil etmesini ve ADS’nin olağan çalışmasını oluşturmasını),

v) Olağan çalışma: Tasarımlanan faaliyeti yerine getirmek için belirlenmiş çalışma limitleri ve şartları dahilindeki ADS çalışmasını,

y) Operasyonel güvenlik: Amaçlanan işlevin yetersizliği (Hatalı/pas geçilmiş tespit), operasyonel aksilikler (Sis, yağmur, gölge, güneş ışığı, altyapı üzere çevresel koşullar) yahut araç içindekileri ve öbür yol kullanıcılarının makul olarak öngörülebilir yanlışlı kullanım/hatalarından (Güvenlik tehlikeleri, sistem yanlışı kelam konusu olmayan) kaynaklanan tehlikelerin meydana gelmesi durumunda makul olmayan riskin mevcut olmamasını,

z) Operasyonel tasarım alanı (ODD): Çevresel, coğrafik ve saat kısıtlamaları ve/veya belli bir yol yahut trafik özelliklerinin mecburî varlığı yahut yokluğu dahil sonlu olmamak kaydıyla, belli bir ADS’nin çalışmak üzere bilhassa tasarımlandığı çalışma şartlarını,

aa) Otonom sürüş sistemi (ADS): Muhakkak bir operasyonel tasarım alanı (ODD) dahilinde birlikte çalışarak dinamik sürüş vazifelerini (DDT) süreklilik arz edecek halde yerine getirme marifetlerine sahip donanım ve yazılımlar bütününü,

bb) Risk azaltma hareketi (MRM): Aracı inançlı şartlarda (Asgari risk durumu) durdurarak trafikteki riskleri azaltmayı amaçlayan bir manevrayı,

cc) R2022/1426 Yazılım tanıtım numarası (R2022/1426SWIN): ADS’nin ilgili özelliklerinin tip onayına katkıda bulunan, ADS’nin tip onayına bahis yazılımına ait bilgileri temsil eden, imalatçı tarafından atanmış bir tanımlayıcıyı,

çç) Senaryo: Bir ADS’nin güvenlik özelliklerini kıymetlendirmek hedefiyle kullanılan bir durumlar dizisi yahut kombinasyonunu,

dd) Servis içi izleme: ADS’nin alandaki servis içi güvenlik performansı hakkında delil toplamak gayesiyle imalatçı tarafından araç ve öbür kaynaklardan alınan dataları,

ee) Servis içi raporlama: ADS’nin servis içi güvenlik performansını göstermek gayesiyle imalatçı tarafından raporlanan bilgileri,

ff) Nakliyat hizmeti operatörü: Bir yahut birden fazla tam otonom araç filosuyla nakliyecilik hizmeti sunan bir kuruluşu,

gg) Tip onay kuruluşu: Bir araç, sistem, aksam yahut başka teknik ünitenin tip onayından yahut münferit araç onayından her tarafıyla sorumlu olan yahut modüller ve aksamlara ait onay sürecinden sorumlu olan, tip onayı dokümanlarını düzenlemeye, gerektiğinde geri çekmeye yahut reddetmeye, başka onay kuruluşlarının başvurabileceği bir kuruluş olarak hareket etmeye, teknik servisleri görevlendirmeye ve imalatçıların imalat uygunluğuyla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmesini temin etmeye yetkili olan, üye ülke tarafından Komiteye bildirilen yetkili kurum yahut kurumları veya Türkiye’de Bakanlığı,

ğğ) Uzaktan kabiliyetler: Uzaktan müdahaleyi desteklemek için bilhassa dizaynlanmış kabiliyetleri,

hh) Uzaktan müdahale operatörü: ADS güvenlik konsepti için geçerli olduğu hallerde ve inançlı olması kaydıyla, araç içi operatörün misyonlarını uzaktan yerine getirebilecek, tam otonom aracın dışındaki bir yerde bulunan kişi/kişileri (Uzaktan müdahale operatörü, tam otonom aracı sürmeyecek ve ADS ile DDT’yi yerine getirmeye devam edecektir.),

ifade eder.

Tam otonom araçların otonom sürüş sisteminin tip onayına ait idari kararlar ve teknik özellikler

MADDE 4– (1) Tam otonom aracın otonom sürüş sisteminin tip onayı başvurusu kapsamında Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunların Aksam, Sistem ve Farklı Teknik Ünitelerinin Tip Onayı ve Piyasa Nezareti ve Kontrolü Hakkında Yönetmeliğin (AB/2018/858) 24 üncü hususunun birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca ibraz edilen bilgi dokümanının ilgili hususlarında, Ek I’de belirtildiği üzere, ilgili sisteme ait bilgiler verilir.

(2) Tam otonom araçların otonom sürüş sistemlerinin tip onayı, Ek II’de öngörülen teknik özelliklere tabi tutulur. Bu teknik özellikler, Ek III kapsamında onay kuruluşları yahut teknik servisleri tarafından değerlendirmeye tabi tutulur.

(3) Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunların Aksam, Sistem ve Farklı Teknik Ünitelerinin Tip Onayı ve Piyasa Nezareti ve Kontrolü Hakkında Yönetmeliğinin (AB/2018/858) 28 inci hususunun birinci fıkrasında belirtildiği üzere, tam otonom aracın otonom sürüş sisteminin tipine ilişkin AB tip onay dokümanı, Ek IV çerçevesinde düzenlenir.

Avrupa Birliği mevzuatına uyum

MADDE 5– (1) Bu Yönetmelik, tam otonom araçların otonom sürüş sistemine ait idari ve teknik kuralları belirleyen 27/11/2019 tarihli ve (AB) 2019/2144 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Kurul Tüzüğünü Tamamlayan 5/8/2022 tarihli ve (AB) 2022/1426 sayılı Yetki Zamanına Dayanan Kurul Tüzüğü dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına ahenk çerçevesinde hazırlanmıştır.

Yürürlük

MADDE 6- (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 7– (1) Bu Yönetmelik kararlarını Sanayi ve Teknoloji Bakanı yürütür.